Raca, feja, gjuha dhe shteti nacional

Nga momenti qe nje nacionalitet fillon te egzistoje, (Pavareshisht si dhe kur eshte krijuar), ai ka te drejten legjitime te vete-identifikohet si nje formacion unik. Kjo e drejte sovrane nuk duhet te vihet ne diskutim nga grupe apo pale te tjera, qofshin keto edhe nacionalitete me te medha apo me te vjetra. Ne te njejten kohe, nacionaliteti i ri duhet te pranoje egzistencen e nacionaliteteve te tjera. Ne kete proces te komplikuar dhe aspak te lehte mbrojtja dhe respektimi i te drejtave te minoriteteve reciproke eshte nje detyre madhore. 
Keto jane mesime qe shume shtete te civilizuara kane nxjere nga e kaluara e turbullt dhe shpesh here e dhunshme. Evropa e Bashkuar me politikat e saj progresive eshte perpjekur te jape nje shembull pozitiv ne kete fushe. Pa dyshim qe ka ardhur koha qe dhe Ballkani te ece ne kete drejtim me hapa te shpejte dhe te vendosur. Ne kete pike do te huazoj dhe modifikoj nje thenie te Enver Hoxhes, (por fjalen "revolucion" po e zevendesoj me termin "bashkejetese"), dhe do te them: Bashkejetesa e mire nuk eshte me nje aspirate por eshte nje ceshtje e shtruar per zgjidhje. 

*****
 

Nacionaliteti shqiptar eshte nje koncept relativisht i ri. Ashtu si edhe fqinjet, shqiptaret jetuan per nje kohe shume te gjate nen kontrollin e Perandorise Otomane. Sistemi i regjistrimit dhe menaxhimit te popullates nen administrimin e Portes se Larte bazohej mbi struktura fetare. Pak a shume, popullata ndahej ne dy grupe; ate te besimit Myslyman dhe ate te besimit Kristian. Te dy keto grupe popullatash ishin subjekte te Portes se Larte e cila nuk e vleresonte faktorin etnik. Me pelqen apo s'me meIqen mua, apo dikujt tjeter, kjo ishte politika e Stambollit ! Otomanet nuk ishin fare te interesuar te krijonin, mbeshtesnin apo stimulonin ndjenjat separatiste nacionaliste. Kur sundimit Otoman po i lekundeshin themelet, nacionalizmat ballkanike filluan te lindnin dhe forcoheshin me ritme te shpejta. Shqiptaret ishin te fundit qe u ingranuan ne kete vorbull historike. Permeteper ata e morren shtytjen kryesore nga jashte. Pjesa dermuese e iniciatoreve te nacionalizmit shqiptar ishin persona qe ishin edukuar dhe trajnuar jashte territorit ku do te krijohej shteti i ardhshem shqiptar. Sponsorizuesit e ketyre levizjeve ishin fuqi te huaja qe ne shume raste kishin objektiva krejt te ndryshme. 
Ata qe lojten nje rol vendimtar ne rrjedhen e ngjarjeve dhe kane meriten me te madhe ne krijimin e Shqiperise sic e njohim ne sot, ishin Austriaket. Me kalkulimet e tyre matematikore, me skolarizmin e tyre te njohur, fuqine ekonomike, ushtarake dhe politike ata ndikuan fuqimisht ne fatin e popujve Ballkanike. Nepermjet dokumenteve dhe studimeve te shumta, historiane te degjuar kane provuar se ishte pikerisht koncepti "Gjermanik" i nacioalizmit ai qe percaktoi rrugen se si do te ndertoheshin disa shtete te reja ballkanike qe do te pasonin shembjen e Perandorise Otomane. Ky koncept konsideronte racen, besimin fetar dhe gjuhen e folur si 3 faktoret kryesore ne ndertimin e nje nacionaliteti te caktuar(1). 
Nga ana tjeter, koncepti Franko-Britanik konsideronte ndjenjen etnike dhe mentalitetin e perafert si faktoret kryesore ne ndertimin e nje nacionaliteti(2). Kjo teori nuk barazonte nacionalitetin me etnicitetin dhe e konsideronte kete te fundit si nje element te pranueshem brenda shtetit nacional. Nje rast domethenes i zbatimit te ketij koncepti eshte Zvicra ku etnicitete, besime dhe gjuhe te ndryshme jane integruar shume mire ne nje shtet nacional te perbashket(3). 
 

Le te kthehemi tek Ballkani. Ndersa sllavet dhe greket, kishin ne favor te tyre strukturat fetare, lidhjet kulturore dhe gjuhesore, etj, me shqiptaret situata ishte shume me e komplikuar; ata ishin grupi me i percare midis popullatave Ballkanike (Fise qe perplaseshin midis tyre, dialekte gjuhesore, besime fetare te ndryshme, objektiva politike dhe ekonomike me kah te kundert). Permeteper, po te krahasoheshin me fqinjet, shqiptaret ishin ingranuar me shume dhe me mire ne sistemin Otoman dhe nuk do ta perkrahnin idene e largimit nga "Ombrella Otomane" aq kollaj. Pra, rasti "Albania" kerkonte nje trajtim "special". Dhe ketu austriaket treguan dhe nje here talentin e tyre politik. Ata krijuan nje platforme nacionaliste duke filluar me "zbulimin" e historise se shqiptareve, heronjve, klases politike, etj. Ndikimi i te huajve ne ndertimin e strukturave te para te shtetit shqiptar ishte masiv, nje fenomen ky qe ishte shume me i reduktuar ne fqinjet sllave dhe greke.

 
Sa te talentuar ishin dhe jane austriaket ne kete drejtim ? Mund te them se ata jane "ustallare" te vertete dhe kete  mjeshteri e gjen te shpalosur ne vete historine e tyre! Po permend dy raste:
1- Pjesa dermuese e shqiptareve, (por dhe me gjere), nuk e dine qe Hitleri kishte lindur ne Austri dhe ishte qytetar austriak. Shumekush do te thote qe ai ishte gjerman. Nga ana tjeter, ne rastin e Hitlerit kemi qartazi te bejme me nje person, qe per njeren apo tjetren arsye, "harron" origjinen e tij dhe i perkushtohet nje nacionaliteti tjeter. Pra, ai kishte lindur austriak, fliste "austriakce", ishte i krishtere, por u be i "madhi" i Gjermanise Naziste. 
Sot, austriaket shfaqin kudo koken e Moxartit dhe Koncertin e Vienes por une, personalisht, nuk kam hasur ndonje shkrim/dokument ku te thuhet se austriaket kerkojne ndjese per vuajtjet qe nje bashkeqytetar i tyre i shkaktoi njerezimit. Akoma me interesante ishte teoria qe ata ngriten pas Luftes se Dyte Boterore qe pretendonte se Austria ishte viktima e pare e nazisteve kur dihet fare mire se nje pjese e austriakeve perkrahen fuqimisht Nazizmin ! Nje video shume informative rreth hyrjes dhe mirepritjes masive te Hitlerit dhe trupave gjermane ne Austri gjendet KETU.

Pra, deklarimi i njohur qe te "miret" jane tanet ndersa te 'keqijte" jane te dikujt tjeter nuk qenka vetem nje fenomen shqiptaro-greko-serbo-bullgar ... por edhe austriak ! Sido qe te jete, duhet pranuar fakti qe shqiptaret kane patur nje mesues te mire ne kete fushe.

​