Maqedonia dhe 'magjia e dashurise'

Perse te gjithe duan te jene maqedonas ?

Nacionaliteti/kombi eshte nje krijim i kohes moderne. Ne lashtesi ky koncept nuk egzistonte. Bile dhe etniciteti ishte nje koncept fluid. Ne Ballkan, embrionet e shteteve nacionale filluan te shfaqen kur Perandoria Otomane tregoi shenjat e dobesimit dhe shkaterimit perfundimtar. Problemet nder-nacionale, qe natyrisht do te krijoheshin gjate ketij procesi te veshtire, duken fare qarte edhe sot e kesaj dite. 

Ne kete shkrim do te ndalem tek beteja e stilit ballkanik qe zhvillohet rreth Maqedonise; emrit dhe historise se saj. Disa popullata bashkekohore insistojne se jane maqedonasit e dikurshem. Eshte e drejte e kujdo te ngreje hipoteza historike, por te qenurit maqedonas nuk eshte thjesht ceshtje nacionalizmi shterpe. Eshte shume me shume se kaq. Eshte ceshtje gjuhe, kulture, tradite, historie, besimi fetar, etj. Per te kuptuar kete lidhje duhet te shkojme mbrapa ne kohe dhe te shohim kush ishin maqedonasit e dikurshem dhe si lidhen ballkanasit e sotem me ta. Logjikisht, jo te gjithe mund te jene pasardhes te “Aleksandrit te Madh” !

Dashur pa dashur, ne kete ‘beteje’ u perfshiva dhe une. Dy-tre vite me pare, bera nje test te avancuar DNA-je. Midis burrave gjenetikisht te ngjashem me mua, (qe ishin te shperndare ne shume vende te botes), doli te ishte dhe nje person shume i degjuar ne levizjen ultranacionaliste te “Maqedonise etnike” qe mbron idene se maqedonasit antike nuk kishin fare te benin me greket. Ne nje shkrim te titulluar: “Testi i DNA-se shkateron propaganden greke” ai deformon shkencen dhe ngre nje hipoteze qe bie ne kundeshtim te plote me rezultatet e testit qe autori permend. Shkrimi, ne gjuhen angleze, gjendet KETU. Per kendveshtrimin tim, artikulli eshte nje rast tipik i nacionalizmit tendencioz dhe spekulativ.

DNA-ja nuk percakton as etni, as nacionalitet. Ajo eshte nje vegel e shkelqyer per te kuptuar levizjen e popullatave ne hapesire tokesore dhe shtrirje kohore. Nuk eshte aspak cudi qe dy persona te ngjashem gjenetikisht te jene pjestare te grupeve te ndryshme etnike, apo nacionale. Permeteper, gjate shekujve ata mund te jene kthyer ne armiq fatale te njeri-tjetrit. Dhe ne te vertete historia njerezore eshte e mbushur plot me raste te tilla. Per shembull, princi bavarez Otto, (1815-1867), qe u be mbreti i pare i Greqise moderne, mori me vete dhe shume gjermane qe u vendosen rreth e rrotull Athines. Pasardhesit e ketyre gjermaneve u ‘grekezuan’ dhe vite me vone i rezistuan trupave hitleriane kur keto sulmuan dhe pushtuan Greqine. Sot ata nuk pretendojne se jane ‘bijte e Perikliut’(1).  

C’fare thote shkenca e DNA-se rreth origjines sime gjenetike dhe te zoterise te lartpermendur ?

Grupi i DNA-se tone eshte krijuar ne Azi te Vogel/Anatoli rreth 5,700 vite me pare. Para-ardhesi yne i perbashket ka jetuar mbi 2,000 vite te kaluara. Me vone, burrat e ngjashem gjenetikisht u ndane dhe shperndane ane e mbane botes. 

Ne se pranojme qe maqedonasit e lashte ishin vendallinj dhe race puro, atehere ka shume pak mundesi qe ne te dy te jemi “maqedonas entike”. Pra, si une, si kusheriri im i larget, jemi te ardhur ne Ballkan. 

Une nuk e di se kur u vendosen te paret e mi ne hapesirat ku sot eshte formuar Shteti Shqiptar, por mund te them me siguri qe ata e konsideronin veten greke; ishin ndjekes te betuar te kultures helene dhe Orthodhoksise. Natyrisht qe ata flisnin greqisht. 

Ku u grekezuan te paret e tu anatoliane - do te pyese dikush ?  

Studjuesit thote se dikur anatolianet flisnin gjuhe/dialekte gjuhesore qe i perkisnin families Indo-Europiane por qe sot nuk egzistojne me. Me vone, gjate Antikitetit Klasik Grek(2), keto gjuhe ishin zevendesuar masivisht me gjuhen greke, fenomen ky qe vazhdoi edhe gjate periudhes Helenike(3), periudhes Romake(4) dhe se fundmi Bizantit. Gjate rrjedhes se shekujve, ne Anatoli civilizimi grek arriti disa pika kulminante. Me poshte tregohen dy foto nga qyteti i famshem Efeus qe turqit e sotem e reklamojne me krenari dhe nuk fshehin origjinen greke te tij.