Fan Noli Shqiptar dhe vellai i tij Grek !

Vete-identifikimi etnik; Nje zgjedhje e lire, apo e detyruar ?

Pyetje e veshtire, qe nuk mund te kete nje pergjigje te thjeshte. Meqenese kjo eshte kthyer ne teme te nxehte 'Patriotike' po paraqit dy dokumente qe lexuesi mund ti interpretoje si t'ja mare mendja.

Behet fjale per informacione qe lidhen me Fan Nolin, figuren e njohur fetaro-politiko-artistike te historise se Shqiperise moderne.

Dokumenti i pare eshte formulari i udhetimit te disa bashkefshatareve te tij, te nisur nga Napoli, (Itali), dhe mbritur ne Nju Jork ne daten 21 Prill, 1916.

Emrat respektive jane:

Nr. 16 - Christos Ganos - 36 vjec. Profesioni: Punetor. Di te lexoje dhe shkruaje.

Nr. 17 - Demetrio Mavromatis - 37 vjec. Profesioni: Punetor. Di te lexoje dhe shkruaje.

Nr. 19 - Joannis Christou - 18 vjec. Profesioni: Punetor. Di te lexoje dhe shkruaje.

Nr. 20 - Michel D. Dovrides - 18 vjec. Profesioni: Punetor. Di te lexoje dhe shkruaje.

Ata deklarojne shtetesi dhe etnicitet Grek. Permeteper, fshatin e tyre Ibrik Tepe e konsiderojne pjese tokesore te Greqise.

Te kater emigrantet nga Ibrik Tepeja kishin nje 'Mik' te perbashket ne Amerike. Ai ishte F S. Nolis, vellai i Demetrio Mavromatis, pasagjerit ne reshtin 17-te.

Kuptohet, behet fjale per Theofan Stilian Mavromatis qe ne Amerike e kishte ndryshuar emrin dhe mbiemrin duke i dhene formen me te cilen ai njihet gjeresisht: Fan Stilian Noli.

Ne dokumentin e dyte, te paraqitur me poshte, tregohet hyrja e Fan Stilian Nolit ne Amerike ne daten 2 Korrik, 1931.

Ai eshte 49 vjec. Profesioni: Bishop Greko-Katolik. Di te lexoje dhe shkruaje Gjermanisht.

Ne seksionin ku kerkohet emri dhe adresa e personit me te afert ne vendin nga i cili udhetari vjen, shkruhet: Motra: Athina Vafidi, 73 Omonia, Cavalla, Greece(1).

Ne Amerike, Noli do te qendronte tek miku i tij D. Katundi ne adresen: 56 Poplar Str.

Por, ajo qe te terheq me shume vemendjen eshte seksioni ku shenohet nacionaliteti. Noli deklaron: "None". Qe do te thote ai nuk kishte Atdhe ...

Si kishte mundesi qe Noli te mos ishte shtetas Shqiptar ? Ai kishte qene Kryeminister, Minister, Klerik i larte ne Tirane ...

Disa vite me vone, ai u be shtetas Amerikan.

Dokumentat e mesiperme tregojne edhe nje here, qe njerezit kane te drejte te behen anetare te nje etniciteti dhe nacionaliteti te cilit ata besojne dhe ndjejne se i perkasin. Shpesh ata luftojne me forma te ndryshme per ta bere kete gje realitet.

Ne kete prizem, Fan Noli zgjodhi te deklarohej Shqiptar pa nenshtetesi. Familjaret dhe bashkefshataret e tij vazhduan ta deklaronin veten Greke, me shtetesi dhe etnicitet.

Nuk besoj se Turqia, apo Amerika i detyroi ata ta benin kete gje. Ashtu sic nuk detyruan Fan Nolin te deklarohej Shqiptar.

Shenime

Sido qe te kete qene, per syrin tim, Noli mbetet nje shkrimtar dhe perkthyes shume i madh.

Ne fushat e tjera ...

1. Edhe sot e kesaj dite ne kete adrese ne Kavala te Greqise shfaqet mbiemri Vafidis (ΒΑΦEΙΔΗΣ). Mbase aty vazhdojne te jetojne pasardhes se Athinase, motres te Fan Nolit. Fotoja e meposhtme jep nje ide te qarte. Dikush mund ti kontaktoje per ndonje informacion qe mund te kene mbi origjinen e Mavromateve.

Nacionaliteti dhe ADN-ja.

A lidhet origjina gjenetike me vete-deklarimin etnik ?

Nacionaliteti ka shume pak te beje me ADN-ne. Ai eshte nje koncept i paqarte dhe fluid qe shpesh perplas me njeri-tjetrin persona qe jane gjenetikisht te njejte. 

Historia e krijimit te shteteve moderne Europiane/Ballkanike ka treguar me se miri kete gje. 

Perse ka ndodhur kjo ?

Ka shume arsye dhe secili ka mendimin e tij ne kete drejtim.

Duke thjeshtesuar pergjigjen, mendoj se kjo ka ndodhur sepse njeriu formon ADN-ne e tij shpirterore e cila ne momente vendimtare nuk do t’ja dije per ngjashmerine gjenetike. 

C’fare futet ne ADN-ne shpirterore ? 

Per te dhene nje pergjigje qe perputhet me temen e ketij shkrimi do perqendrohem tek te paret e mi.

Per shume e shume vite, Kristianizmi/Orthodhoksia ishte elementi thelbesor i ADN-se se tyre shpirterore. Traditat kulturore, zakonet familjare, ishin te dytat. E treta ishte gjuha. Kete e them me bindje sepse te paret e mi dinin me shume se nje gjuhe. Pak a shume, elementet e permendur me siper jane pjese perberese te asaj qe quhet 'Etnicitet', por ne kete rast nje 'Etnicitet multigjuhesor'.

Qe nga kohe qe s’mbaheshin mend, te paret e mi kishin jetuar nen Perandorine Bizantine dhe ate Otomane ku njerezit nuk e kishin fare idene e nacionalitetit. 

Kur u vune perballe dilemes ne cilin shtet deshironin te benin pjese, ata zgjodhen Greqine. Vete sistemi i klasifikimit/regjistrimit Otoman i kishte konsideruar ata Greke. Gjuha qe ata edukonin femijet e tyre, shkembenin letra, benin biznes, etj, ishte Greqishtja. Ikonat, materialet fetare, biblat, lutjet ne kishat e tyre ata i kishin mbajtur ne Greqisht. 

Perse duhej ti bashkoheshin ata shtetit Shqiptar ? 

Per nacionalizem, kur ky i fundit nuk egzistonte ? 

Apo sepse flisnin Shqip ?

Per ta bere me te qarte mendimin tim, po prezantoj nje harte ku tregohet shperndarja gjeografike e deges gjenetike te mamase time. Duket qarte se kemi te bejme me femra qe sot ju perkasin nacionaliteteve te ndryshme pavaresisht zanafilles se njejte gjenetike qe shkenca thote se eshte diku ne Cekine/Sllovakine e sotme. Qe aty ajo eshte ‘Degezuar’ rreth 2500 vite me pare. Rasti i mamase time eshte 'Ballona' e bardhe.

Nuk mund te them se kur para-ardheset e mamase time u vendosen ne Ballkan. Ajo qe mund te them me siguri te plote eshte se ne nje moment historik disa prej tyre u ‘Grekezuan’. Me fjale te tjera, ADN-ja e tyre shpirterore u be Greko-Orthodhoksia.

Dy ‘Kusherira’ egzaktesisht te njejta gjenetikisht qe jetojne ne Greqi vete-identifikohen Greke dhe insistojne se kane qene Greke brez pas brezi. 

Nje tjeter, qe jeton ne Bullgari, vete-identifikohet Bullgare. Ajo thote se ne familjen e saj tregohej se te paret e saj ishin larguar gjate kohes se Ali Pashe Tepelenes dhe vendosur diku ku sot eshte Bullgaria bashkekohore. 

Dhe ku e di ti qe paraardhesit e tu vete-deklaroheshin Greke ? - do te pyese dikush. 

Me poshte, paraqitet nje telegram drejtuar Konferences se Paqes ne Paris, 1919, ku disa persona nga zonat e Korces kerkojne bashkimin me Greqine. 

Mbiemrat e nenvizuar me te verdhe jane: Asteriadis, Adamidis, Keleshis, te cilet ishin te lidhur me njeri-tjetrin dhe te aferm te familjes se mamase time.

Njeri apo tjetri, do te thote se ata e benin kete per te fituar te mira materiale. Mbase. Por kjo nuk e ndryshon faktin qe ata vete-deklaroheshin Greke ne Amerike ku nuk kishin ndonje interes ekonomik, apo i detyronte dikush. 

Shume te tjere vete-deklaroheshin Shqiptare dhe dergonin telegrame ku kerkohej qe zonat ne fjale ti bashkoheshin Shqiperise. E benin kete gje per interesa ekonomike ?

Sot, disa nga pasardhesit e tyre qe dikur vete-deklaroheshin Greke e vete-deklarojne veten Shqiptare. Eshte e drejta e tyre dhe une e respektoj plotesisht, ashtu sic kerkoj te respektohet edhe e drejta e atyre qe vete-deklarohen Greke ne Shqiperi. 

Konkluzion. 

DNA eshte nje e dhene shkencore qe, pervec te tjerave, tregon prezencen e nje personi ne nje vend te caktuar. Por ajo nuk tregon mendimet dhe boten shpirterore te eshtrave te njerezve. Per kete ndihmojne te dhenat familjare, historite e te pareve tane. 

Ne kete prizem, ne se te paret e mi vete-deklaroheshin Greke, nuk kam asnje arsye te mos deklarohem dhe une i tille. 

Emri dhe mbiemri Prodan

Kush e solli ate ne leksikun e gjuhes Shqipe ?

Shekuj me pare, egzistonte nje zakon pagan. Kur nje gruaje i vdiste femija e pare, femija qe do te lindte ne vazhdim i merrej menjehere pas lindjes dhe i jepej nje gruaje qe dihej qe nuk i kishin vdekur femijet. ‘Nena e perkoheshme’ do ta ushqente beben me qumeshtin e saj dhe do t’ja ri-kthente nenes biologjike pas nje periudhe kohore.

Ne qofte se femija do te mbijentonte mbas kesaj procedure ‘Magjike’ ai quhej ‘I shitur’. Me sakte: ‘Prodan’ ose ‘Pulimenos’ - respektivisht ne grupet sllavikfolese dhe grekofolese. Them me sakte sepse ne popullatat shqipfolese kjo tradite nuk ka egzistuar. Ndersa ne Greket, mbiemri ‘Pulimenos’, (Dhe forma te ngjashme), eshte relativisht i perhapur. Te njejten gje mund te themi per Bullgaret, Kroatet, Rumunet, Serbet, etj, ku varianti ‘Prodan’, (Dhe forma te ngjashme), eshte po ashtu relativisht i perhapur. 

Le te kthehemi tek ‘Genjeshtra’ e vjeter. 

Mendjet e thjeshta te asaj kohe mendonin se ne kete forme do te mashtronin shpirtrat e keqij duke krijuar idene se femija ishte ‘Shitur’ tek dikush qe Zoti e donte/mbronte. Si rezultat vdekja nuk do ti afrohej femijes sepse ai i ishte ‘Taksur’ Perendise !

Egzistojne disa shkrime te Mesjetes se Vone qe pershkruajne rritet e lidhura me “Shitjen’ e bebeve. Ato nuk ishin egzaktesisht te njejta, por ideja thelbesore ishte shpetimi i femijes nga vdekja. Thjesht, kishim te benim me dashuri njerezore qe kerkonte mbrojtje diku …

Ngrihet pyetja: Ku kishte lindur kjo tradite ?

Ne mesin e popullatave sllavikfolese apo atyre greqishtfolese ?

Pergjigjia vjen jo nga Ballkani, por nga Italia. Ne Jugun e Italise dhe sidomos ne Sicili mbiemri ‘Polimeni’ eshte prezent edhe sot e kesaj dite. Ne keto zona, prezenca e kultures dhe traditave Greke ka nje histori mijravjecare. Ndersa, kultura Sllave apo Vllahe nuk ka lene fare gjurme. Eshte e tepert te ndalem ne kete teme.

Nje Website e specializuar ne kerkime familiare prezanton gjetjet e saj mbi mbiemrin ‘Polimeni’ dhe shpjegon mundesite e origjines se emrit/mbiemrit. Aty thuhet se “Polimeni’ eshte i perhapur ne Itali, Amerike dhe Argjentine. 

Si konkluzion; kur popullatat vijne ne kontakt me njera-tjetren ato perzjene dhe modifikojne traditat dhe besimet e tyre. Ne kete proces, ato perkthejne dhe emrat apo mbiemrat. 

Ne se dikush me pyet nga arriti mbiemri ‘Polimeni’ ne Argjentine, une do te themi nga Italia. 

Dhe ne se me pyet si erdhi mbiemri ‘Prodani’ ne Ballkan, une do te them nga Jugu ne Veri. Thjesht u perkthye ne nje gjuhe tjeter. Pra zakonet e botes Greke u pershtaten me ato te popullatave te tjera. 

Dikush tjeter mund te kete mendim ndryshe …