Kendveshtrime te reja mbi origjinen e gjuheve indo-europiane

Shqiperim i nje artikulli te publikuar nga institucioni i njohur shkencor Maks Plank, Fakulteti per Studimin e Evolucionit te Anthropologjise.

Ne nje shkrim te titulluar "New insights into the origin of the Indo-European languages", ne shqip "Te dhena te reja nga gjenetika dhe gjuhesia", autoret mbeshtesin teorine qe thote se perhapja e gjuheve Indo-Europiane ishte nje fenoment shume me i komplikuar se c'thuhej ne hipotezat e mehereshme. Ne mbeshtetje te pozicionit te tyre ata sollen zbulime te rendesishme nga disa fusha te shkences dhe dijes.

Me poshte paraqitet nje nga hartat/grafiket ku tregohet origjina, shtrirja kohore dhe hapesinore e degeve te Indo-Europianishtes ...

Ne vazhdim nje fragment i shqiperuar nga studimi ne fjale.

Autoret e ketij studimi propozuan nje hipoteze te re hibride mbi origjinen e gjuheve Indo-Europiane. Ky grup gjuhesor e ka zanafillen ne Kaukazin e Jugut. Qe aty eshte degezuar ne drejtim te Veriut duke u perqendruar ne hapesiren e Stepave. Me pas, eshte kthyer ne nje burrim dytesor per disa dege te gjuheve Indo-Europiane qe kane hyre ne Europe ne nje kohe te mevoneshme. Kjo perhapje lidhet me zgjerimin e kulturave Yamnaja dhe Corded Ware(1).

Profesor Gray shprehet se: 

“Studimi i kombinuar i ADN-ve antike dhe evoluimit te gjuheve, sugjeron se enigma 200-vjecare e teorise se gjuheve Indo-Europiane, origjines dhe perhapjes se tyre, mund te shpjegohet me gershetimin e dy hipotezave. 

• Perhapja e ketyre gjuheve nga popullatat e lidhura me bujqesine.

• Perhapja e ketyre gjuheve nga popullatat e shperngulura nga Stepa.”

Doktor Wolfang Haak, udheheqes i nje grupi studimor te Departamentit te Gjenetikes Antike prane Institutit Max Planck per Studimin e Evolucionit te Anthropologjise, shpjegon me pak fjale implikimet qe lindin nga konkluzionet e ketij studimi duke u shprehur:

“Pervec krijimit te nje ideje me te qarte te zhvillimit te ‘Pemes Gjuhesore’ gjate rrjedhjes se kohes, degezimet e ndryshme dhe raportet midis ketyre degeve, ky studim parashtron lidhjen e rendesishme qe egziston midis zbulimeve arkeologjike, te dhenave gjenetike te paraardhesve antike, dhe shperndarjes se njerezve ne shtrirje gjeografike. Ky eshte nje hap i madh perpara po te krasohet me skenaret e meparshem te cilet perjashtonin njeri-tjetrin. Studimi i afrohet nje modeli me te mundshem i cili gersheton gjetjet arkeologjike, anthropologjike dhe gjenetike.”

Shenime dhe sqarime

Studimi i plote gjendet ne kete link: 

https://www.science.org/doi/10.1126/science.abg0818

1- Nje studim mbi kete kulture tregohet ketu: https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/retheorising-mobility-and-the-formation-of-culture-and-language-among-the-corded-ware-culture-in-europe/E35E6057F48118AFAC191BDFBB1EB30E

Shqiponja me dy koke

Paralelizmi midis shqiponjes gjermanike dhe asaj ruse.

Cari Rus nuk te falte per shqiponjen me dy koke ...

Ne vitin 1864, ne disa gazeta angleze u shfaq nje artikull i shkurter mbi historine e shqiponjes me dy koke ne Perandorine Ruse. Me poshte tregohet nje fragment i gazetes "The Bath Chronicle", botuar te Enjte, 10 Nentor, 1864.

Pak a shume, shkrimi thote se perandoret gjermane prej shume kohe mbanin si simbol te tyre nje shqiponje me nje koke qe e kishte zanafillen ne Cezaret e Romes. Kohe me vone ata adaptuan nje shqiponje me dy koke per te pershkruar kontrollin mbi Romen dhe Konstantinopojen. Otoja i Katert, (1175 - 1218) kerkoi qe shqiponja me dy koke te gdhendej ne te gjitha vulat e tij. Ndersa ne shekullin e 15-te, Perandori Sigismund e ktheu shqiponjen me dy koke ne bazen ku mbeshtetej aristokracia e trasheguar ne perandorine e tij.

Princi i Madh i Moskes dhe gjithe Rusise, Ivani i Trete, (1440-15050), qe kishte mare per grua vajzen e Mihail Paleologos (1) dhe e konsideronte veten te njevlefshem me mbreterit europiane, dha urdher qe ne monedhat e tij te vendosej nje shqiponje identike ne te gjitha aspektet me ate te perandoreve gjermane.

Kur Ivani kuptoi qe dizenjatoret/artizanet e tij kishin krijuar nje shqiponje te ndryshme, ai urdheroi varrjen e tyre.

Shqiponja Moskovite perfundoi me krahe te perkulur dhe ne "Fluturim" ajo asnjehere nuk e arriti ate gjermanike. Bile mbeti mbrapa saj.

Shenime/Sqarime

1- Ne fakt, Cari Rus Ivan III mori per grua vajzen e Thomas Paleologos, (1409-1465), qe ishte Dhespot i Morese.

Kohen, Kadare, transformimi njerezor dhe nacionalizmi ekstrem

Disa vite me pare, takova nje person qe nga klient i zakonshem u kthye ne nje mik, dhe ne nje fare menyre nje mesues. Ai nuk jeton me. Kovidi e preku keqas dhe ai u largua nga kjo Bote. Mbiemri i tij ishte Kohen. Nje person qe hyri ne memorjen time dhe do te jete pjese e saj deri ne momentin qe truri im do te funksionoje.

Miku im ne fjale, si nje njeri i dijes dhe librave, kishte lexuar dicka nga Ismail Kadare, por ai nuk e kishte idene se sa ngjiste fizikisht me shkrimtarin e njohur shqiptar.

Kur i tregova atij foton e meposhtme, ai e pa per nje moment, buzeqeshi dhe me tha:

Ky burre mund te kete lidhje gjenetike me hebrejte.

Mbiemri 'Kadar' eshte i perhapur ne mesin e hebrejve ashkenazi te Europes Lindore - vazhdoi ai.

Nuk eshte aspak cudi qe linja e burrave nga rridhte Ismail Kadare-ja te ishte e lidhur me ndonje grup hebraik.

Per shume shekuj, ne Epir dhe Thesproti, bile dhe ne Shqiperine jugore, kane jetuar hebrej. Mbase disa prej tyre u vendosen ne Argjirokastro/Gjirokaster dhe rrethanat historike i tjetersuan ata si ne besim, si ne mendim.

Por kjo nuk ka rendesi. Ajo qe vlen eshte pozicioni ku e vendosi veten Ismaili. Ai u be nje nga egzemplaret moderne te nacionalizmit ateist shqiptar dhe per kete ai do te mbahet mend me shume sesa per veprat e tij me prapavije politike.

Me pak fjale, njeriu ze vendin e tij ne nje realitet shoqeror-politik-ekonomik bazuar ne ato qe mendon dhe ben, dhe jo thjesht sepse ka nje emer/mbiemer qe mund te lidhet me nje grup te caktuar popullatash.

Nuk e di ne se dikush i kishte shprehur Kadarese idene e lidhjes se paraardhesve te tij me hebrejte. Ma merr mendja se ai do te kishte vene buzen ne gas. Nga ana tjeter ai kthente ne patriote shqiptare persona historike qe kishin pak te benin me shqiptaret ...